Türk Hava Kuvvetleri Tarihçesi

KURULUŞ YILLARI
Dünyanın ilk askeri havacılık teşkilatlarından biri olan Türk Hava Kuvvetlerinin tarihçesi, 1909 yılına kadar uzanmaktadır. Türk ordusunda havacılıkla ilgili ilk çalışmalara 1909 yılında başlanmış, 1910 yılında bu çalışmalar geliştirilmiş ve Avrupa'ya bir inceleme kurulu, Paris'te toplanan Uluslararası Havacılık Konferansı'na da bir heyet gönderilmiştir. 1910 yılı sonlarına doğru ise, artık Türk Ordusu'nda havacılık konusunda kesin karar verilmiş ve havacı personel yetiştirilmek üzere birkaç subayın Avrupa'ya eğitime gönderilmesi öngörülmüştür. Ancak, Türk Ordusu'nun yüksek komuta katında havacılık alanında alınan bu önemli karara rağmen, ülkenin o tarihlerde içinde bulunduğu mali zorluklar nedeniyle gerekli ödenek bulunamamış ve 1910 yılında bu emrin gereği yerine getirilememiştir.
Milli savunma bakımından, havacılığın gelecekteki önemini gören Harbiye Bakanı Mahmut Şevket Paşa, konuyla yakından ilgilenmeye devam etmiş ve 28 Haziran 1911'de yapılan sınavda en yüksek notu alan Süvari Yüzbaşı Fesa ile İstihkam Teğmen Yusuf Kenan Beyler, uçuş eğitimi için Temmuz 1911'de Fransa'daki Bleriot Fabrikası'nın uçuş okuluna gönderilmiştir. Bu gelişmelerin olduğu sıralarda yani 1911 yılında, Kurmay Yarbay Süreyya (İlmen) Bey, havacılık teşkilatını kurmakla görevlendirilmiş ve Türk Ordusunun ilk resmi havacılık kuruluşu da, Harbiye Bakanlığı Fen Kıtaları Müstahkem Genel Müfettişliğinin 2'nci şubesi bünyesinde "Havacılık Komisyonu" adıyla 1911 yılında faaliyete geçirilmiştir.
Böylece, günümüzdeki modern ve ileri teknolojiye sahip olan havacılığın ilk temeli olarak kabul edilen, 17 Aralık 1903 tarihinde Wilbur ve Orwille Wright kardeşlerin ilk motorlu uçağı sembolik anlamda da olsa havalandırmayı başarmalarından sekiz yıl sonra ve 1909-1912 yılları arası askeri havacılık teşkilatlarını kuran ABD, Fransa, İngiltere, Almanya, İtalya, Avusturya ve Rusya ile hemen hemen aynı yıllarda Türk askeri havacılık teşkilatı da dünya havacılık teşkilatlarının ilk sıralarında yerini almıştır.
1944 YILINDAN İTİBAREN TÜRK HAVA KUVVETLERİ

1940 yılından itibaren lojistik destek yönünden Milli Savunma Bakanlığı bünyesindeki Hava Müsteşarlığı’na, harekat ve eğitim yönünden Genelkurmay Başkanlığı’na (Hava Müşavirliği) bağlı olarak faaliyet gösteren Hava Birlikleri’nin, 1944 yılında tek bir komuta altında toplanmasına karar verilmiş ve bu amaçla 31 Ocak 1944 tarihinde Hava Kuvvetleri Komutanlığı kurulmuştur. Böylece, Kara Kuvvetleri Komutanlığı ve Deniz Kuvvetleri Komutanlığı’na ilave olarak, Türk Hava Kuvvetleri de, Türk silahlı kuvvetleri bünyesinde ayrı bir komutanlık hüviyetine kavuşmuştur. 4 Şubat 1944 tarihinde kolordu seviyesinde fiilen faaliyete geçirilen Hava Kuvvetleri Komutanlığı’nın teşkilatlanmasında, sadece muharip hava birlikleri Hava Kuvvetleri Komutanlığı’na bağlanmış, lojistik destek birlikleri Milli Savunma Bakanlığı’na, eğitim kuruluşları da Genelkurmay Başkanlığı’nın kuruluşunda bırakılmıştır. Türk Hava Kuvvetleri’nin Hava Kuvvetleri Komutanlığı ismini aldıktan sonra komutanlığa da ilk olarak Korgeneral Zeki Doğan atanmıştır.


1947 yılında Hava Kuvvetleri Komutanlığı, ordu seviyesine çıkarılmış ve 1948 yılında lojistik destek kuruluşları, 1950 yılında da Hava Harp Akademisi dışında kalan bütün hava birlik ve kurumları Hava Kuvvetleri Komutanlığı’na bağlanmıştır.

Müteakiben, havacılığın gelişen teknolojisine bağlı olarak, havacılığın pilot dışındaki diğer ihtisas ve branşları ile ilgili elamanların yetiştirilmesi için çeşitli dönemelerde açılmış olan okullar, 1950 yılında tek komuta altında toplanmış ve bu amaçla Hava Teknik Okullar komutanlığı kurulmuştur.

Yukarıda belirtilen hususlara ilave olarak, Hava Kuvvetleri Komutanlığı envanterindeki uçak tipleri bakımından da 1950 yılında önemli bir gelişme daha olmuş ve jet uçaklarının alınmasına karar verilmiştir. Bu nedenle, 15 Ekim 1950’de ABD’ne jet eğitimi için 8 uçucu personel gönderilmiş ve anılan personel 31 Ağustos 1951’de eğitimlerini tamamlayarak yurda döndükten sonra, jete intibak öğretmeni olarak görevlendirilmiştir.

Aynı yıl Hava Kuvvetleri Komutanlığı’nda üs ve filo kuruluşuna geçilmeye başlanmış ve Balıkesir’de kurulan 9'uncu Jet Üs Komutanlığı, Türk Hava Kuvvetleri’nin ilk jet üssü, 191, 192 ve 193'üncü filolar da ilk jet filoları olmuşlardır.



Türkiye’nin 1952 yılında NATO’ya girmesinden sonra, jet uçaklarına geçiş dönemi hızlanmış, pervaneli uçaklar hizmet dışı bırakılmıştır. Haziran 1962 yılında, hava tümenleri kolordu seviyesine çıkarılarak Taktik Hava kuvveti ismini almıştır.

30 Ağustos 1956 tarihinde Hava Eğitim Kolordu Komutanlığı kurulmuş ve Türk Hava Kuvvetleri’nin eğitimle ilgili bütün birlik ve kurumları da bu komutanlık emrinde toplanmıştır. 1957 yılında Hava Eğitim Komutanlığı adını almıştır. Kurulduğundan itibaren, jet uçaklarına geçildiği 1951 yılına kadar geçen her dönem içinde, eğitim ve beceri durumu çağın gerektirdiği seviyeye ulaştırılmış ve bu duruma süreklilik kazandırılmış olan Türk Hava Kuvvetleri personelinin bu özelliği jet uçaklarına geçilmesinden sonra da kaybolmamış ve övünç kaynağı olmuştur.
Hava Harp Okulu Yemin Töreni


Anılan dönem içinde Türk pilotlarının, 1954–1955 yıllarında yapılan uluslararası askeri pentatlon yarışmaları uçuş rallisinde üst üste iki yıl birinci olarak Challenge kupasını kazanmaları NATO güney doğu bölgesinde 1955 yılında yapılan hava atış yarışmaları ile 1971 yılında yapılan Best Hit hava atış yarışmalarında birinci, 1972 yılında yapılan best hit hava atış yarışmalarında ikinci, 1973 yılındaki hava atış yarışmalarında tekrar birinci, 1975 yılında yapılan askeri pentatlon yarışmalarında da birinci olmaları ve nihayet 1974 Kıbrıs Barış Harekatı’nda Türk Hava Kuvvetleri’nin başarıları, Hava kuvvetleri komutanlığı personelinin eğitim ve beceri seviyelerine ilişkin o yıllarda fikir verebilecek önemli gelişmelerdir.

1980’li yıllardan itibaren ise envantere 3'üncü jenerasyon uçakların girmesi ile birlikte Hava Kuvvetleri imkan ve kabiliyetleri yeni boyutlar kazanmış, uçuş eğitim sistemi bu envanter yapısına göre düzenlenmiş ve Hava kuvvetleri 2000’li yılları karşılayacak eğitim hazırlık seviyesine ulaşmıştır.

Bu kapsamda Türk Hava Kuvvetleri 1993 yılından itibaren Birleşmiş Milletler kararları doğrultusunda Ghedi Üs’sünde, 29 Mayıs 2000 tarihinden itibaren ise Aviano Üssünde bir filosu ile konuşlanarak Bosna-Hersek ve Kosova harekatlarına katılmış ve 7 Ağustos 2001 tarihi itibarı ile hiçbir olay meydana gelmeksizin 35647.30/10626 saat/sorti uçuş yaparak görevini tamamlamış ve Türkiye’ye dönmüştür.

Teknik ve akademik eğitim olanak ve yetenekleri de aynı düzeyde gelişmiş ve 1990’li yıllardan itibaren çok çeşitli ülkelerden, çeşitli rütbelerdeki personel Hava Harp Okulu, Hava Teknik Okullar Komutanlığı, Hava Lisan Okul Komutanlığı, uçuş okulları ve özellikle fizyolojik eğitim merkezlerinde yüksek teknoloji ürünü eğitimlerine alınmaya başlanmıştır.